اکبر گلپایگانی در ۱۰ بهمن ۱۳۱۲ در محله تکیه زرگرهای تهران به دنیا آمد. خانواده وی هنرمند بودند به طوری که برادر ایشان استاد حسن گلپایگانی یکی از نوابغ موسیقی ایران محسوب میشوند و مجموعه گوشههای موسیقی ایرانی که با صدای ایشان ضبط شدهاست یکی از کاملترین مجموعههای گوشههای اصیل ایرانی میباشد و تدریس آواز ایشان از سال ۱۳۴۸ در آموزشگاه برادران معارفی (از نوازندگان آثار قمر الملوک) آغاز شد. همسر وی گلرخ گرایلی نام دارد و دو فرزند دختر وی ساقی و ساغر نام دارند. یکی از برادران گلپا بنام محمد (برادر ناتنی و از پدر یکی و از مادر جدا) در سالهای پس از انقلاب اسلامی، با نام هنری گلریز در ایران فعالیت موسیقی دارد.
افتخارات و پاداش های کسب شده ::
● اجرای آواز در سازمان يونسکو در سال 1335، به دعوت اين سازمان واولين خواننده ايرانی که در خارج از ايران کنسرت داشته است . ● اجرای بيشترين آواز در برنامه گلها . همچنین ایشان تنها خواننده ای است که درتمام سلسله برنامه گلها شرکت داشته است. ( 298 آواز بصورت رسمی و بيش از 700 آواز خصوصی و بزم ) ● تدريس موسيقی ايرانی و آواز بنا به دعوت دانشکده ميوزيک بيلدينگ دانشگاه یو.سی.ال.آ کاليفرنيا در سال 1340. ● اجرای برنامه در رويال دايان لندن در سال 1352. در اين برنامه از هر کشور برترين خواننده ها برایاجرای برنامه اعزام شده بودند که از ايران نيز استاد گلپايگانی دعوت شده بودند. ● دريافت دکترای افتخاری هنر در رشته آواز از دانشگاه کلمبيای آمريکا. (استادگلپا اولين ايرانی است که موفق به دريافت دکترای افتخاری هنر در زمينه موسيقی شدهاند) ● دريافت دکترای افتخاری اقتصاد و هنر از سازمان يونسکو در سال 1381. ● دريافت دکترای افتخاری و اسکار هنر موسيقی در سال 1384 از دانشگاه بوداپست مجارستان . ● دريافت دکترای افتخاری و مدال هنر در سال 1384 از سازمان ملل متحد و نماينده اين سازمان . ● گنجاندن آوای آواز استاد گلپايگانی در يک فيلم جهانی به نام " مده آ " ، ساخته کارگردان مشهور ايتاليايی " پازولينی " (استاد گلپا اولین خواننده ايرانی است که صدايش در يک فيلم جهانی گنجانده شدهاست( ● اهدای جایزه پیکاسو به ایشان این جایزه تنها به ده نفر از هنرمندان جهان اهدا شده. ● شکست رکورد پر فروش ترين کاست ( کاست های استاد گلپايگانی درسال 1383 پرفروشترين آثار سال شدند و به رکوردی تکرار نشدنی دست يافتند آن هم پس از 24 سال دوری ايشان از بازار موسیقی کشور)
اهدای جایزه رز طلایی(گلدن رز) به وی در سال1391
نظرات تنی چند از بزرگان موسیقی ایران درباره گلپا :
استاد علی تجویدی: ایجاد سبک و شیوه ای نوین در اجرای آوازهای اصیل ایرانی همراه با صدایی رسا و تحریرهایی بدیع و استادانه در قالب ردیفها و گوشه های آن توسط شما از چنان جذابیت و دلنشینی برخوردار بود که لاجرم بر گوش دلها نشسته و آواز ایرانی را که تا آن زمان عامه مردم کمتر بدان توجه می کردند مورد توجه و اقبال عمومی قرار داد. بنابراین لازم می دانم مراتب قدر شناسی و سپاس خود و دیگر هنرمندانی که همراه با شما در بوجود آوردن گلهای جاویدان و رنگارنگ شعر و موسیقی ما سعی داشته اند به حضورتان تقدیم و سعادت و نیکبختی شما را از خداوند آرزو مینمایم. استاد جلیل شهناز : آقای اکبر گلپایگانی از جمله هنرمندانی هستند که دوستش دارم و علاوه بر صدای کم نظیری که دارند زحمت زیادی در راه اعتلای آواز ایران کشیده است و به طور خلاصه می توانم بگویم گلپا هنرمندی واقف و وارد مانند آقایان بنان و قوامی و تاج اصفهانی و ادیب خوانساری صاحب سبک است. استاد فضل الله توکل : اکبر گلپا سلطان آواز ایران است. استاد پرویز یاحقی: گلپا هنرمندی صاحب سبک و مردمی و به خاطر صاحب سبک بودن گلپا بود که مردم بهترین لقبها مانند ((سلطان آواز ایران)) و ((مرد حنجره طلایی)) و ((گل سرسبد آواز ایران)) را به او دادند . استاد منصور نریمان: شهر خلوت است امشب گلپا می خواند. استاد فرهنگ شریف: صدای اکبر گلپا صدای جاویدانی است که همواره باقی خواهد ماند. استاد بیژن ترقی(شاعر): صدای گلپا بواقع تحولی عظیم و چشم گیر در سبک خوانندگی کشور ایجاد کرد. در ایامی که همه مردم اعم از پیر و جوان بیشتر به ترانه های رادیو دل بسته بودند و چندان توجهی به موسیقیآوازی نداشتندصدای گلپا باچنان استقبال وشوروحالی روبه روشد که از هر خیابان و جلوی هر میدان ومغازه ای که رد میشدیم طنین صدای اوعابرین را از حرکت باز میداشت.امیداست قدر چنین هنرمندان بزرگی را بیشتر بدانیم که ارزش هر کشوری به بزرگان و هنرمندان آن کشور است. همچنین خوانندگان بزرگی نیز مثل تیمور مصطفی اف (اذربایجان) ، حاج بابا (اذر بایجان) ، ابراهیم تاتلیس (ترکیه) ، ام کلثوم (مصر) ، شالاز ناوور (فرانسه) ، فرانک سیناترا ، سلن دیون ، خولیوو ایگلسیاس و ... از اکبر گلپایگانی به عنوان یکی از خوانندگان بزرگ موسیقی کلاسیک در دنیا نام برده اند و همچنین بزرگترین نوازنده گان و موسیقیدانهای کشور نیز مثل مرحوم علی تجویدی و جلیل شهناز ومرحوم اسدالله ملکو مرحوم حبیب الله بدیعی و پرویز یاحقی و فرهنگ شریف و منصور نریمان و انوشیروان روحانی و فضل الله توکل و .... یکصدا استاد گلپایگانی را به عنوان بهترین آوازه خوان تاریخ دانسته اند
متولد دهم بهمن سال ۱۳۱۲ خورشیدی / ۱۹۳۳ م، در محله تکیه زرگرها ی تهران.
خواندن اولین اذان برای سلامتی مادر در سال ۱۳۱۷ / ۱۹۳۸، که ایشان در همان سال مادر خود را از دست میدهند.
ورود به دبستان فرهنگ در محله تکیه زرگرها در سال ۱۳۱۸ / ۱۹۳۹، که ایشان در همان سال قاری قرآن در کلاس درس بودند.
آشنایی با محمود آقا خراز محل و قاری مساجد و ابراهیم گردن تعزیه خوان معروف و آغاز تعلیم ابتدایی موسیقی نزد آنها در سال ۱۳۱۹ / ۱۹۴۰
آغاز تعلیم موسیقی نزد پدر، حسین گلپایگانی، به طور جدی و منظم در سال ۱۳۲۰ / ۱۹۴۱
نقل مکان از محله تکیه زرگرها به خیابان آبشار و ثبت نام در کلاس چهارم ابتدایی در دبستان اقبال در خیابان آبشار و آشنایی با مرحوم جهانگیر ملک (استاد تنبک)، در کلاس درس در سال ۱۳۲۱ / ۱۹۴۲
ثبت نام در دبیرستان بدر در سرچشمه و عضویت در تیم فوتبال باشگاه تهران جوان در رده سنی نوجوانان به مربیگری مرحوم حسین فکری در سال ۱۳۲۴ / ۱۹۴۵
کسب عنوان قهرمانی تهران با تیم فوتبال نو جوانان باشگاه تهران جوان در سال ۱۳۲۵ / ۱۹۴۶
اولین تجربه شرکت در یک گروه ارکستر کر به رهبری ایرج گلسرخی در سال ۱۳۲۶ / ۱۹۴۷
اولین تجربه بازی در یک نمایش در سالن شیر و خورشید و ایفای نقش یک پسر شعر خوان به پیشنهاد شاپور قریب کارگردان سینما در سال ۱۳۲۶ / ۱۹۴۷
ورود به مدرسه نظام و عضویت در انجمن موسیقی مدرسه نظام و آشنایی و دوستی با حسین خواجه امیری (ایرج)، در سال ۱۳۲۷ / ۱۹۴۸
آشنایی با مرحوم حسن یکرنگی از شاگردان اقبال السلطان و تعلیم آواز نزد او در سال ۱۳۲۸ شمسی / ۱۹۴۹ م.
خواندن اولین آواز با ساز دکتر نور علی خان برومند و استاد علی اصغر بهاری برای یونسکو (در بیات اصفهان و سه گاه)، در سال ۱۳۳۵ / ۱۹۵۶ که به صورت صفحه بزرگ ضبط شد؛ که این اثر در بازار پخش نشد.
خواندن اولین آواز بدون ساز، شعر حافظ، (در خرابات مغان نور خدا میبینم) در اول فروردین ماه سال ۱۳۳۸ / ۱۹۵۹ م. گلپا در این آواز به عنوان خواننده ناشناس و جوان معرفی شد
پخش اولین آواز با ساز از رادیو در برنامه گلها تحت عنوان، مست مستم ساقیا دستم بگیر، در مثنوی شور، با شعر بیژن ترقی و آهنگ مرتضی خان محجوبی و پرویز یاحقی در سوم فروردین ماه سال ۱۳۳۸ / ۱۹۵۹ که این آواز از استقبال بی سابقهای در میان عامه مردم برخوردار گشت
ضبط اولین صفحه توسط کمپانی ایران گرام در سال ۱۳۳۹ / ۱۹۶۰
ضبط چهار صفحه توسط کمپانی ایران گرام و سفر به آمریکا به همراه استاد فرهنگ شریف (نوازنده تار) و مرحوم ویگن جهت اجرای کنسرت برای ایرانیان مقیم آن کشور در سال ۱۳۴۰ / ۱۹۶۱
تدریس موسیقی ایرانیbuilding music در دانشگاه USLE، به همراه استاد فرهنگ شریف به مدت سه ماه در سال ۱۳۴۰ / ۱۹۶۱ م.
اجرای کنسرت در لندن و هلند در سال ۱۳۴۰ ۱۹۶۱
ازدواج با خانم گلرخ گلرایلی در سال ۱۳۴۶ / ۱۹۶۷ در سن ۳۴ سالگی